Sporen van malaria in duizend jaar oude Vlaardingse schedels

VLAARDINGEN - Op maandag 19 april bekijkt onderzoekster dr. Rachel Schats in het Vlaardings archeologisch depot enkele duizend jaar oude schedels. Aan de hand van het onderzoek op het botmateriaal hoopt ze te kunnen zeggen of malaria ook voorkwam in Middeleeuws Vlaardingen.

Tot halverwege de vorige eeuw kwam malaria nog regelmatig voor in het natte westen van Nederland. Rachel Schats doet onderzoek naar in welke mate malaria in vroegere tijden al voorkwam, specifiek in de middeleeuwen. Zij vermoedt dat malaria vroeger meer slachtoffers maakte dan de pest. Malaria leidt tot bloedarmoede en dit is terug te zien in het botmateriaal, met name in de schedels. Bij eerder onderzoek is in relatief veel Vlaardingse schedels aanwijzingen gevonden voor bloedarmoede. Rachel Schats denkt dat dit het mogelijk is dat een deel werd veroorzaakt door malaria.

Dat juist in Vlaardingen de bewoners veel last  gehad kunnen hebben van malaria is goed te verklaren. Vlaardingen lag duizend jaar geleden in een zeer nat gebied en omgeven door moerassen, bij uitstek de woonplaatsen van muggen. De ontginningen van de moerassen waren in die periode net op gang gekomen. Vlaardingen maakt duizend jaar geleden een turbulente ontwikkeling door. De vestiging van de Hollandse graaf Dirk III in Vlaardingen en de overwinning die hij boekte in 1018 op het keizerlijke leger, zorgde hij voor de grondlegging van een zelfstandig graafschap. Vlaardingen groeide in de eeuw niet alleen tot een van de belangrijkste plaatsen van het graafschap, maar ook tot een belangrijke internationale handelsplaats. Uit eerder onderzoek aan het Vlaardingse botmateriaal blijkt dat er in die periode ook veel nieuwkomers naar Vlaardingen kwamen. Zij zullen toen niet hebben bevroed welk gevaar er schuil ging in de Vlaardingse moerassen.

Malaria in het bot
De parasiet die malaria veroorzaakt, laat in het botmateriaal een afvalproduct achter, genaamd hemozoïne. Om de mogelijke malaria diagnose te bevestigen zal worden geprobeerd om deze stof aan te tonen in de duizend jaar oude Vlaardingse botten. Voor deze analyse heeft Rachel Schats de Vlaardingse skeletten bemonsterd. In het laatste nummer van het archeologische tijdschrift Terra Nigra van de archeologische afdeling Helinium is een artikel van Rachel  Schats over het onderzoek geplaatst.