Indrukwekkende uitreiking van de Geuzenpenning aan Ukraïne 5 AM

Foto: Kathleen Ferrier

VLAARDINGEN - Zij die de waarheid spreken, zijn vaak de eerste die het zwijgen wordt opgelegd. Die les gaf Valentyna Soloviova haar gehoor in de Grote of St.-Janskerk in Schiedam mee. Zij ontving er vanmiddag, uit handen van voormalige militair Mart de Kruif en onder toeziend oog van koning Willem-Alexander, de Geuzenpenning.

Soloviova vertegenwoordigde de winnaar van de penning dit jaar, Ukraine 5 AM. Een coalitie van 42 samenwerkende organisaties in Oekraïne die ‘de oorlogsmisdaden tegen ons volk documenteren’ en zo pal staan voor mensenrechten en menselijkheid. “Dat is niet alleen onze missie; het is onze plicht”, aldus de jonge documentalist. “De verschrikkingen waarvan wij getuige zijn geweest zijn niet slechts momenten; ze maken deel uit van een doelbewuste, systematische terreurcampagne die erop gericht is de toekomst van Oekraïne uit te wissen.”

Schiedam was dit keer de gastheer voor de uitreiking van de penning, sinds 1987 uitgereikt aan mensen en organisatie die zich inzetten voor democratie en tegen dictatuur en onderdrukking. “Als puntje bij paaltje komt slaan we de handen ineen”, zei Bert Wijbenga, voorzitter van de organiserende stichting, over de Vlaardings-Schiedamse samenwerking, “ook al doen we soms, als Rotterdam en Amsterdam, alsof dat niet zo is.” Met de Geuzen als voorbeeld: de Schiedamse onderwijzer Bernard IJzerdraat, die op 15 mei 1940 ‘na een slapeloze nacht na de overgave van Nederland’, een pen pakte en zijn Geuzenbericht schreef. En een dag later al de wandelaars van de club uit Vlaardingen ontmoette. Zij hadden in Rotterdam rondgelopen, ‘tussen de brandende en ingestorte huizen, met een machteloze brandweer’. “Zij hadden de eerste Duitsers gezien, griezelig gehelmd. Ze hadden hulp verleend. En ze voelden haat oplaaien tegen de bezetters, de moordenaars.” Na de ontmoeting zetten ze zich samen schrap om te saboteren en inlichtingen te verzamelen die ze door konden geven aan de Engelsen. “Op 18 mei volgde al een tweede bericht van IJzerdraat. Die berichten verspreidden zich als kettingbrieven over het land. Het was de bedoeling dat, als je er een ontving, die overschreef en doorgaf aan betrouwbare Nederlanders.” 

Van de Geuzen naar de Geuzenpenning. Mart de Kruif, luitenant-generaal b.d. van de Koninklijke Landmacht en zoon van een vader uit de Schiedamse wijk de Gorzen, die vanaf 1942 dwangarbeider was, vertelde vandaag voor een gehoor van enkele honderden mensen, hoe oorlog mensen kan tekenen. “De schaduwen van de oorlog waren zijn leven lang tastbaar.” Die gaven ook richting aan het leven van het gezin De Kruif. “Maar zij konden ook nooit bevroeden toen zij trouwden”, vertelt hij over zijn ouders, “dat zij 75 jaar in vrede zouden kunnen leven.” Dat hadden zij te danken aan mannen als Adenauer, Monnet en Schuman die diep doordrongen waren van het besef dat vrede in Europa begint met vrede tussen Frankrijk en Duitsland. “Als de diepe kloof van haat, schuld en bloed, die mede leidde tot drie bloedige oorlogen (ook in 1870 vochten de twee landen, red), niet zou worden gedicht, zeker met kernwapens in het arsenaal, had Europa geen toekomst meer.”

Door haat te vervangen door een gezamenlijke toekomst begon de vereniging van Europa die voor tachtig jaar vrede zorgde. “Velen hebben het gevoel dat we nu weer op een kruispunt in de geschiedenis staan. Dat oorlogen geen relict uit het verleden meer zijn, maar op onze deurmat worden uitgevochten” Zorg voor de zwakken, respect voor minderheden, de kracht van rede, het zijn allemaal zaken die op de tocht lijken te staan onder druk van ‘egocentrische leiders die zwakte zien als eigen schuld’.

Zo begon in de ogen van De Kruif de invasie van Rusland in Oekraïne. “Met als doel een vrij en democratisch land met 44 miljoen inwoners van de kaart te vegen.” Het is volgens hem vooral te danken aan het verzet van de Oekraïense krijgsmacht en de onbreekbare wil van het volk dat dat niet gebeurd is.  Zo wordt nu - dichterbij dan onze ideale vakantieplekken - een oorlog uitgevochten die gaat over het voortbestaan van onze democratische wereld. “De oorlog is onze oorlog, geen zakelijke transactie”, aldus De Kruif.

De prijs die daarvoor wordt betaald is schrikbarend hoog. Met ‘afschuwelijk geweld’. Oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid worden systematisch gepleegd, ‘met instemming van het Russische leiderschap’. 

Daarin ligt het belang van de prijs, bleek uit de dankwoorden van Soloviova daarna. “Deze prijs is een erkenning van de pogingen van de Oekraïense samenleving om wreedheden vast te leggen en mensenrechten te beschermen. Nu, na tien jaar, elf maanden en twee dagen (Soloviova rekent vanaf de inval op de Krim) voelt het speciaal om deze prijs te krijgen. Het biedt ons hoop dat menselijkheid en eenheid en solidariteit nog bestaan.”